চায়েটিকা কি

ডাঃ দুলুমণি কলিতা

চায়েটিকা হৈছে চায়েটিক স্নায়ুৰ আঘাতৰ ফলত নিত/গ্লুটিয়েল এলেকাত উৎপন্ন হোৱা একপ্রকাৰৰ বিষ ৷ চায়েটিক স্নায়ু হৈছে শৰীৰৰ আটাহতকৈ দীঘল আৰু ডাঠ প্রায় আঙুলি–প্রস্থৰ সমান ডাঠ স্নায়ু ৷ ই প্রকৃততে পাঁচটা স্নায়ুৰ মূলৰ দ্বাৰা গঠিত– তল পিঠিৰ তলৰ অঞ্চলৰ পৰা দুটা যাক কঁকালৰ মেৰুদণ্ড বুলি কোৱা হয় আৰু মেৰুদণ্ডৰ অন্তিম অংশৰ পৰা তিনিটা যাক চেক্রাম বুলি কোৱা হয় ৷ আপোনাৰ শৰীৰৰ প্রতিটো ফালে, এটাকৈ চায়েটিক স্নায়ু আপোনাৰ কঁকাল, নিতম্ব আৰু ভৰিৰে তললৈ যায়, আঁঠুৰ ঠিক তলত শেষ হয় ৷ তাৰ পিছত চায়েটিক স্নায়ু আন স্নায়ুলৈ ভাগ হয়, যি আপোনাৰ ভৰিৰ তললৈ আৰু ভৰি আৰু ভৰিৰ আঙুলিলৈ অব্যাহত থাকে ৷

চায়েটিকা শব্দটো সাধাৰণতে তল পিঠিত উৎপন্ন হোৱা আৰু ভৰিৰ তললৈ বিকিৰণ হোৱা যিকোনো বিষ বর্ণনা কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয় ৷

আয়ুর্বেদত চায়েটিকাক ঘ্রিদ্রচী বুলি কোৱা হয় ৷ আয়ুর্বেদৰ মতে, প্রধানতঃ বাতৰ লগতে পিত্ত আৰু কফ দোষৰ বিকাৰৰ ফলত এহ ৰোগৰ সৃষ্টি হয় ৷  আয়ুর্বেদত হাজাৰ বছৰৰ পূর্বে উল্লিখিত এহ ৰোগৰ কাৰণ আৰু লক্ষণ আদি আটাহবোৰ বর্তমান আধুনিক চিকিৎসা বিজ্ঞানত উল্লিখিত চায়েটিকাৰ সৈতে সম্পূর্ণ মিল আছে ৷ লগতে অতি উন্নতমানৰ বিজ্ঞানসন্মত চিকিৎসা বিশদভাৱে বর্ণনা আছে ৷ আয়ুর্বেদৰ সহায়ত প্রায় ৮০–৯০% চায়েটিকা কোনো অস্ত্রোপচাৰ অবিহনে নিৰাময়ৰ বাবে সর্বশ্রেষ্ঠ চিকিৎসা প্রদান কৰিব পৰা যায় ৷

প্রায় চ্ছ্র% লোকে তেওঁলোকৰ জীৱনৰ এক নির্দিষ্ট পর্যায়ত চায়েটিকা অনুভৱ কৰে ৷ গৱেষণাত এইটোও কোৱা হৈছে যে ২৫ৰ পৰা ৪৫ বছৰ বয়সৰ লোকসকলৰ মাজত চায়েটিকা সচৰাচৰ দেখা যায় ৷

চায়েটিকাৰ লক্ষণঃ 

¨যদি আপোনাৰ চায়েটিকা আছে, আপুনি চিয়াটিক স্নায়ুৰ পথৰ যিকোনো স্থানত মৃদুৰ পৰা তীব্র বিষ অনুভৱ কৰে অর্থাৎ তলপিঠিৰ পৰা যিকোনো স্থানত, কঁকাল, নিতম্ব আৰু/ বা ভৰিৰ তললৈ বিষ হব পাৰে ৷ ইয়াৰ ফলত আপোনাৰ ভৰি আৰু ভৰিৰ পেশীৰ দুর্বলতা, ভৰিত জঠৰতা, ভৰিৰ আঙুলিৰ এক অপ্রীতিকৰ জিনজিননি, পিন আৰু বেজীয়ে বিন্ধাৰ দৰে সংবেদনা হয় ৷

¨মানুহে চায়েটিকাৰ বিষ বিভিন্ন ধৰণে বর্ণনা কৰে ইয়াৰ কাৰণৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰি ৷ কিছুমান লোকে বিষটো তীক্ষ্ণ, গুলীচালনা, বা বিষৰ জোকাৰণি বুলি বর্ণনা কৰে৷ আন কিছুমানে এই বিষক লা, বৈদ্যুতিক বা ছুৰিকাঘাত বুলি বর্ণনা কৰে ৷

¨বিষটো স্থিৰ হব পাৰে বা আহিব আৰু যাব পাৰে ৷

¨আপোনাৰ তল পিঠিৰ তুলনাত সাধাৰণতে আপোনাৰ ভৰিত বিষ অধিক তীব্র হয় ৷

¨যদি আপুনি দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে বহি থাকে বা থিয় হয়, যেতিয়া আপুনি থিয় হয় আৰু যেতিয়া আপোনাৰ শৰীৰৰ ওপৰভাগ পাক খায়, তেনেহলে বিষটো অধিক বেয়াকৈ অনুভৱ হব পাৰে ৷

¨হঠাতে হোৱা শৰীৰৰ চলাচল, যেনে কাহ বা হাঁচি, লগতে বিষটো অধিক বেয়া কৰিব পাৰে ৷

¨চায়েটিকা হঠাতে বা লাহে লাহে আহিব পাৰে৷ ই কাৰণৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰে ৷

¨সময়ৰ লগে লগে হয়াৰ পৰা মেৰুদণ্ডত আর্থ্রাইটিছ সন্ধি ক্ষয় লাহে লাহে বিকশিত হয় ৷

¨অন্ত্র আৰু মূত্রাশয়ৰ ওপৰত নিয়ন্ত্রণ হেৰুওৱা সাধাৰণতে নহয়, কেৱল কডা ইকুইনাৰ ফলত ৷ 

চায়েটিকাৰ বিপদাশংকাৰ কাৰকঃ 

¨আঘাত   যিকোনো কাৰণত হোৱা আপোনাৰ তল পিঠি বা মেৰুদণ্ডৰ আঘাত আপোনাৰ চায়েটিকাৰ এক অন্যতম কাৰণ ৷

¨বয়স বৃদ্ধিঃ  সাধাৰণ বয়স বৃদ্ধিয়ে হাড়, ডিস্ক্ আৰু লিগামেণ্ঢৰ পৰিৱর্তন কৰে আৰু পৰিৱর্তনৰ ফলত আপোনাৰ স্নায়ু আঘাতপ্রাপ্ত হোৱা বা চিকুটি যোৱাৰ আশংকা থাকিব পাৰে ৷

¨ওজন অধিকঃ  আপোনাৰ মেৰুদণ্ড আৰু পেশীবোৰৰ বাবে আপুনি এক উলম্ব অৱয়বত থিয় দিব বা পোন হৈ বহিব পৰিছে ৷ আপোনাৰ ওজন যিমানে বেছি হয়, আপোনাৰ পিঠিৰ পেশীবোৰে কাউণ্ঢাৰৱেট সিমানে কাম কৰিব লাগিব, দুর্বল হব৷ হয়াৰ ফলত পিঠিৰ চাপ, বিষ আৰু পিঠিৰ অন্যান্য সমস্যা হব পাৰে ৷

¨জীৱিকাঃ  দীঘলীয়া সময় ধৰি বহি থকা চাকৰিবোৰে, গাড়ীচালক বিশেষকৈ দুচকীয়া গাড়ীৰ চালক, পিঠিত বহু সময় চাপ পাই থকা যিকোনো কামেহ আপোনাৰ পিঠিৰ সমস্যাৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে ৷

¨সঠিক ভংগীৰ অভাৱঃ  আনকি আপুনি শাৰীৰিকভাৱে সুস্থ আৰু সক্রিয় হলেও, সঠিক শৰীৰৰ ভংগীৰ অনুসৰণ নকৰিলে আপোনাৰ চায়েটিকাৰ সম্ভাৱনা থাকিব পাৰে, যেনে– গাড়ী চলোৱাৰ সময়ত মানীবেগটো পিছৰ পকেটত ৰখা ৷

¨ডায়েবেটিছঃ  ডায়েবেটিছে আপোনাৰ স্নায়ুৰ ক্ষতিৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি কৰে, যাৰ ফলত আপোনাৰ চায়েটিকাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি হয় ৷

¨অষ্টিআর্থ্রাহটিছঃ  অষ্টিআর্থ্রাইটিছে আপোনাৰ মেৰুদণ্ডৰ হাড়বোৰ ক্ষয় কৰি স্নায়ুবোৰ আঘাতৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰে ৷

¨এক নিষ্ক্রিয় বিলাসী জীৱনশৈলীঃ  দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে শুই–বহি থাকিলে, ব্যায়াম নকৰিলে আৰু আপোনাৰ পেশী চলাচল নকৰিলেহ্ল, হাড় আৰু পেশীবোৰ দুর্বল হৈ চায়েটিকাৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে ৷

¨ধঁপাতঃ  ধঁপাতৰ নিকটিনে মেৰুদণ্ডৰ কোষকলা ক্ষতিগ্রস্ত কৰিব পাৰে, হাড় দুর্বল কৰি ডিস্ক্ প্রলাপ্ছৰ কাৰণ হব পৰে ৷

¨গর্ভধাৰণত চায়েটিকা সচৰাচৰ হয় ৷ ইয়াৰ কাৰণ হল গর্ভধাৰণৰ কিছুমান হৰমনৰ ফলত তেওঁলোকৰ লিগামেণ্ঢ ঢিলা হয় ৷ লিগামেণ্ঢে কশেৰুকাবোৰ একেলগে ধৰি ৰাখে, ডিস্ক্বোৰ সুৰক্ষিত কৰে আৰু মেৰুদণ্ড স্থিৰ ৰাখে ৷ ঢিলা লিগামেণ্ঢৰ ফলত মেৰুদণ্ড অস্থিৰ হব পাৰে আৰু ডিস্ক্বোৰ পিছলি যাব পাৰে, যাৰ ফলত স্নায়ুবোৰ চিকুটি খাব পাৰে আৰু চায়েটিকাৰ বিকাশ হব পাৰে ৷ কেঁচুৱাটোৰ ওজন আৰু স্থিতিয়ে স্নায়ুত চাপ বৃদ্ধি কৰিব পাৰে ৷  ভাল খবৰটো হল গর্ভধাৰণৰ সময়ত চিয়াটিক বিষ হ্রাস কৰাৰ উপায় আছে, আৰু জন্মৰ পিছত বিষ নাইকিয়া হয় ৷

চায়েটিকা হব পৰা ভিন্ন স্থিতিঃ 

¨হার্নিয়েটেড্ বা শ্লিপড্ ডিস্ক্ যি স্নায়ুৰ মূলৰ ওপৰত চাপ সৃষ্টি কৰে ৷ এইটো চায়েটিকাৰ আটাহতকৈ প্রধান কাৰণ ৷

¨ডিজেনেৰেটিভ ডিস্ক্ ৰোগ হৈছে মেৰুদণ্ডৰ কশেৰুকাৰ মাজত ডিস্ক্বোৰৰ প্রাকৃতিক ক্ষয় ৷ ডিস্ক্বোৰ বিভিন্ন কাৰণৰ ফলত সিহঁতৰ উচ্চতা হ্রাস হয় আৰু স্নায়ুপথবোৰ সংকীর্ণ হৈ পৰে মেৰুদণ্ডৰ ষ্টেনোচিছ ৷ মেৰুদণ্ডৰ ষ্টেনোচিছ হৈছে মেৰুদণ্ডৰ নলীৰ অস্বাভাৱিক সংকুচিতকৰণ ৷ এই সংকোচনৰ ফলত মেৰুদণ্ড আৰু স্নায়ুৰ বাবে উপলব্ধ স্থান হ্রাস হয় আৰু চায়েটিকাৰ সৃষ্টি কৰে ৷

¨স্পণ্ডিলোলিষ্টেচিছ হৈছে কশেৰুকাৰ (Vertebrae) নিজৰ স্থানত নাথাকি তাৰ পৰা আগুৱাই যোৱা এক প্রক্রিয়া, যাৰ ফলত স্নায়ু প্রস্থান কৰা পথ সংকুচিত হয় ৷ মেৰুদণ্ডৰ বর্ধিত হাড়ে চায়েটিক স্নায়ুৰ ওপৰত হেঁচা  প্রয়োগ কৰি চায়েটিকা সৃষ্টি কৰিব পাৰে ৷

¨অষ্টিআর্থ্রাহটিছঃ  হাড়ৰ স্পাৰ হাড়ৰ দাঁতিযুক্ত কাষ বৃদ্ধি মেৰুদণ্ডত সৃষ্টি হব পাৰে আৰু তল পিঠিৰ স্নায়ু সংকুচিত কৰিব পাৰে ৷

¨কঁকালৰ মেৰুদণ্ড বা চায়েটিক স্নায়ুত আঘাত ৷

¨কঁকালৰ মেৰুদণ্ডৰ নলীত টিউমাৰ যি চিয়াটিক স্নায়ু সংকুচিত কৰে ৷

¨পিৰিফর্মিছ ছিন্ড্রমঃ  হ হৈছে এক স্থিতি যি বিকশিত হয় যেতিয়া পিৰিফর্মিছ পেশী নিতম্বৰ গভীৰতাত থকা সৰু পেশী টান বা সংকুচিত হয়৷ ই চায়েটিক স্নায়ুৰ ওপৰত চাপ দিব পাৰে আৰু বিৰক্ত কৰিব পাৰে ৷ পিৰিফর্মিছ ছিন্ড্রম হৈছে এক অস্বাভাৱিক স্নায়ুপেশীৰ বিকাৰ ৷

¨কডা ইকুইনা ছিন্ড্রম হৈছে এক বিৰল কিন্তু গুৰুতৰ স্থিতি যি মেৰুদণ্ডৰ শেষত থকা স্নায়ুৰ গোটটো প্রভাৱিত কৰে, যাক কাউডা ইকুইনা বুলি কোৱা হয় ৷ এই লক্ষণৰ ফলত ভৰিৰ বিষ হয়, মলদ্রাৰ চাৰিওফালে জঠৰতা হয় আৰু ক্রমশঃ অন্ত্র, মলাদ্বাৰ আৰু মূত্রাশয়ৰ ওপৰত নিয়ন্ত্রণ হেৰুৱায় ৷

ফোনঃ  ৮৬৩৮৭–৪৯৪৯৪