বিশ্ব স্তনপান সপ্তাহ

মাতৃসকললৈ এক বার্তা

বিপ্লৱ ওজা

১৯৯০ চনৰ ইনোচেণ্ঢি ঘোষণাপত্রৰ স্মৰণত প্রতি ১-৭ আগষ্টত বিশ্ব স্তনপান সপ্তাহ World Breastfeeding Week, WBW উদ্যাপন কৰা হয় ৷ স্বাস্থ্যসেৱা প্রণালী, মহিলা আৰু কাম, মাতৃদুগ্ধ বিকল্পৰ বিপণন সংহিতা, সামূহিক সমর্থন, পৰিস্থিতি বিজ্ঞান, অর্থনীতি, বিজ্ঞান, শিক্ষা আৰু মানৱ অধিকাৰসহ বার্ষিক বিষয়বস্তুৰ সৈতে ১৯৯২ চনত বিশ্ব স্তনপান সপ্তাহ প্রথমবাৰৰ বাবে উদ্যাপন কৰা হৈছিল ৷ ২০১৬ চনৰ পৰাWBW বহনক্ষম উন্নয়নৰ লক্ষ্যৰ সৈতে সংযোজিত হৈ আছে ৷ ২০১৮ চনত বিশ্ব স্বাস্থ্য সভাৰ এক প্রস্তাৱত WBW–ক এক গুৰুত্বপূর্ণ স্তনপান প্রচাৰ কৌশল হিচাপে সমর্থন কৰা হৈছিল ৷

১৯৯০ চনৰ ৩০ জুলাই–ৰ আগষ্টত ইটালীৰ ফ্লৰেন্সৰ স্পেডেল ডেগলি ইনোচেণ্ঢিত অনুষ্ঠিত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্রৰ আন্তর্জাতিক উন্নয়ন সংস্থা AID আৰু ছুইডিছ আন্তর্জাতিক উন্নয়ন প্রাধিকৰণ SIDAৰ সহঃ পৃষ্ঠপোষকতাত  দশকত স্তনপানঃ এক বিশ্বজনীন পদক্ষেপ শীর্ষক বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থ/ইউনিচেফৰ বৈঠকত ইনোচেণ্ঢি ঘোষণাপত্র প্রস্তুত আৰু গ্রহণ কৰিছিল ৷ World Alliance for Breastfeeding Action [WABA] হৈছে বিশ্বব্যাপী স্তনপানৰ সুৰক্ষা, প্রচাৰ আৰু সমর্থনৰ বাবে সমর্পিত ব্যক্তি আৰু সংগঠনৰ এক বিশ্বব্যাপী সংঘ ৷ WABAয়ে ইউনিচেফ আৰু ৰাষ্ট্রসংঘৰ অর্থনৈতিক আৰু সামাজিক পৰিষদৰ ECOSOC সৈতে বিশেষ পৰামর্শদাতা স্থিতিত থকা এটা বেচৰকাৰী সংগঠনৰ সৈতে পৰামর্শমূলক স্থিতিত আছে ৷

WABA য়ে বিশ্বব্যাপী বিশ্ব স্তনপান সপ্তাহ ২০২৩ অভিযানৰ সমন্বয় কৰিছে, যাৰ উদ্দেশ্য হৈছে স্তনপান আৰু ইয়াৰ লগত সম্পর্কিত বিষয়বোৰৰ ওপৰত অৱগত কৰা, লোক–সমন্বয়ন কৰা, জড়িত কৰা আৰু পদক্ষেপ লোৱা ৷ WBW ২০২৩–ৰ মুখ্য বিষয়বস্তু হৈছে স্তনপানৰ অধিকাৰ সমর্থন কৰাৰ লগতে কর্মৰত পিতৃ–মাতৃৰ বাবে বিচাৰ–বিমর্ষ কৰা ৷

জন্মৰ এক ঘণ্টাৰ ভিতৰত স্তনপান কৰোৱাৰ প্রস্তুতি, প্রথম ছয় মাহৰ বাবে একচেটিয়া স্তনপান, ছয় মাহত পুষ্টিগতভাৱে পর্যাপ্ত আৰু সুৰক্ষিত পৰিপূৰক খাদ্যৰ প্রৱর্তন আৰু ২ বছৰ বা তাৰ পিছত স্তনপান অব্যাহত ৰখা ইত্যাদি কার্যই শিশু এটিৰ সংক্রমণ আৰু পুষ্টিহীনতাৰ বিৰুদ্ধে এক শক্তিশালী প্রতিৰক্ষা প্রদান কৰে৷ লগতে মস্তিষ্ক্ৰ বিকাশতো সহায় কৰে ৷ ইয়াৰ বিপৰীতে, সম্পূর্ণ বা আংশিকভাৱে স্তনপান নকৰা শিশুৰ ডায়েৰীয়া আৰু অন্যান্য সংক্রমণৰ আশংকা অধিক হয়, পুষ্টিহীনতাত ভুগিব পাৰে, লগতে শৈশৱকালত মৃত্যুৰ আশংকা বৃদ্ধি হয় ৷

স্তনপান কৰালে কেৱল নৱজাতকেই নহয়, মাতৃও উপকৃত হয় ৷ ই সন্তান জন্মৰ পৰা মাতৃসকলৰ আৰোগ্য ত্বৰান্বিত কৰে, তেওঁলোকৰ কিছুমান স্তন আৰু ডিম্বাশয়ৰ কর্কট ৰোগ আৰু টাইপ–চ্ ডায়েবেটিছৰ আশংকা হ্রাস কৰে ৷ ইয়াৰ উপৰি তেওঁলোকক জন্মৰ ব্যৱধান বজাই ৰখাত সহায় কৰে ৷

স্তনপানৰ গুৰুত্ব এই কথাৰ দ্বাৰা বুজিব পাৰি যে নৱজাতকৰ জীয়াই থকাটো জন্মৰ পিছতে আগতীয়া স্তনপান, দীক্ষা আৰু ছালৰ পৰা ছালৰ সংস্পর্শৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰে ৷ ছালৰ পৰা ছালৰ সংস্পর্শই কেঁচুৱাটোক স্তন বিচাৰি উলিওৱা আৰু মাতৃৰ লগত পোনপটীয়া সংলগ্ণ কৰাত সহায় কৰে ৷ ই মাতৃৰ অক্সিটচিনৰ স্তৰ বৃদ্ধি কৰে ৷ অক্সিটচিন এক হৰমন যি মাতৃদুগ্ধ উৎপাদনত সহায় কৰে আৰু মাতৃ তথা সন্তানৰ মাজৰ বন্ধন শক্তিশালী কৰাত সহায় কৰে ৷

সন্তান জন্ম দিয়াৰ প্রাৰম্ভিক দিনবোৰত, বহুতো নতুন মাতৃয়ে স্তনপান কেনেদৰে কৰিব লাগে, সেই বিষয়ে শিকিবলৈ অলপ সময়ৰ প্রয়োজন হয় ৷ সময়ৰ সৈতে মাতৃ আৰু কেঁচুৱা দুয়োটাই স্তনপান কৰোৱাৰ অভ্যাস গঢ়ি তোলে ৷ মাতৃসকলক তেওঁলোকৰ সন্তানক জীৱনৰ সর্বশ্রেষ্ঠ–সম্ভৱ আৰম্ভণি দিবলৈ তেওঁলোকৰ পৰিয়াল, স্বাস্থ্যসেৱা পেছাদাৰী, নিয়োগকর্তা আৰু চৰকাৰৰ পৰা সমর্থনৰ প্রয়োজনীয়তা আছে ৷ সেয়েহে আমিও এই কার্যৰ অংশীদাৰ হিচাপে এক সক্ষম পৰিৱেশ গঢ়ি তুলিব লাগিব তথা তেওঁলোকক ঘৰত আৰু কামত সহায় কৰিব লাগিব ৷

বিশ্বব্যাপী বিশ্ব স্বাস্থ্য সভাই ২০২৫ চনৰ ভিতৰত একচেটিয়া স্তনপানৰ হাৰ ৫০ শতাংশলৈ বৃদ্ধি কৰাৰ লক্ষ্য নির্ধাৰণ কৰিছে ৷ ভাৰতবর্ষত ছয় মাহৰ তলৰ শিশুৰ মাজত একচেটিয়া স্তনপানৰ হাৰো ২০১৫-১৬ বর্ষত ৬৫ শতাংশৰ পৰা ২০১৯-২১ বর্ষত ৭৬ শতাংশলৈ উন্নীত হৈছে UNICEF–ৰ প্রতিবেদন অনুসৰি ৷ নিম্ন স্তনপান অভ্যাসৰ ফলত ভাৰতে অর্থনৈতিক লোকচানৰ সন্মুখীন হৈছে ৷ এই অর্থনৈতিক লোকচানবোৰৰ ফলাফলসমূহ হৈছে

• উচ্চ স্বাস্থ্য প্রণালীৰ ব্যয়, কিয়নো শিশু আৰু মাতৃৰ এনে ৰোগ হয়, যাক স্তনপান কৰোৱাৰ অভ্যাসৰ দ্বাৰাহে প্রতিৰোধ কৰিব পাৰি ৷
• উৎপাদনশীলতা হ্রাস, কিয়নো স্তনপান নকৰা শিশুৰ সম্পূর্ণ বিকাশ আৰু অর্থনীতিত সম্পূর্ণ অৰিহণা যোগোৱাৰ সম্ভাৱনা হ্রাস পায় ৷
• অধিক ঘৰুৱা ব্যয়, কিয়নো পৰিয়ালবোৰত মাতৃয়ে সন্তানক স্তনপান নকৰোৱাৰ ফলত মাতৃদুগ্ধৰ বিকল্প ক্রয় কৰিব লগা হয় ৷
• সন্তান জন্মৰ পিছৰ সময়ছোৱাত প্রথমবাৰৰ বাবে স্তনপান কৰোৱা হয় ৷ এই সময়ছোৱাত মাতৃয়ে মাতৃদুগ্ধৰ সৈতে সম্পূর্ণৰূপে বিকশিত আৰু দ্রুতগতিত বাঢ়ি অহা কেঁচুৱা এটিক পুষ্টি প্রদান কৰে ৷ এগৰাকী ভাৰতীয় মহিলাৰ দিনে প্রায় ৭০০-৮০০ মিঃলিঃ গাখীৰ উৎপাদন হয় ৷ কেঁচুৱাটোৰ বাবে প্রয়োজনীয় সকলো পুষ্টি মাতৃদুগ্ধৰ দ্বাৰা প্রদান কৰা হয়, যি মুখ্যতঃ মাতৃৰ তেজৰ পৰা আর্হিত ৷ সেয়েহে স্তনপান কৰোৱাটো মহিলাগৰাকীৰ বাবে এক গুৰুত্বপূর্ণ দায়িত্ব ৷ উৎপাদিত গাখীৰৰ পৰিমাণ মুখ্যতঃ মাতৃৰ আহাৰৰ ওপৰত নির্ভৰশীল ৷ সেয়েহে স্তনপান কৰোৱাৰ সময়ত পুষ্টিকৰ আহাৰ অতিকৈ গুৰুত্বপূর্ণ ৷

স্তনপান কৰোৱাৰ সময়ত কোনবোৰ পুষ্টি গুৰুত্বপূর্ণ

পুষ্টিকৰ আৰু সন্তুলিত আহাৰৰ বাবে স্তনপান কৰাই থকা মাতৃয়ে তেওঁৰ আহাৰত বিভিন্ন ধৰণৰ খাদ্য অন্তর্ভুক্ত কৰিব লাগে ৷  অৱশ্যে শক্তি, প্রটিন, কেলচিয়াম, ভিটামিনA আৰু ভিটামিন C সমৃদ্ধ খাদ্যৰ ওপৰত বিশেষভাৱে গুৰুত্ব দিয়াটো উচিত ৷ এইবোৰ হৈছে

• খাদ্যশস্য উপলব্ধতাৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰি যেনে– ঘেঁহু, চাউল, জোৱাৰ ইত্যাদি, শিপা আৰু কন্দ যেনে– আলু, শিমলু আলু, মিঠা আলু ইত্যাদি ৷
• গাখীৰ আৰু গাখীৰৰ সামগ্রী যেনে– দৈ, পনীৰ ইত্যাদি ৷
• দাইল, ৰাজমাহ, চয়াবিন আদিৰ দৰে মাহজাতীয় শস্য ৷ এইবোৰ হৈছে প্রটিনৰ সুলভ উৎস, যাক খাদ্যশস্যৰ সৈতে মিশ্রণ কৰি পৰিৱেশন কৰিব পাৰি ৷
• পশুখাদ্য যেনে  মাংস, মাছ, কুকুৰা, কণী যদিও মূল্যৱান কিন্তু অত্যাৱশ্যকীয় নহয় ৷ সেইবোৰ ব্যয়বহুল আৰু ব্যক্তিৰ পছন্দ আৰু ক্রয় ক্ষমতাৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰে ৷
• পাচলি, বিশেষকৈ গাঢ় সেউজীয়া শাক–পাচলি আৰু অন্যান্য পাচলি যেনে– গাজৰ, ৰঙালাউ, বিলাহী ইত্যাদি ৷
• ফল বিশেষকৈ কমলা আৰু হালধীয়া ৰঙৰ ফল যেনে – ভিটামিনAসমৃদ্ধ আম আৰু অমিতা, নেমুজাতীয় ফল যেনে– ভিটামিন C সমৃদ্ধ কমলা, নেমু, আমলখি, অন্যান্য ফল যেনে– মধুৰিআম, আনাৰস ইত্যাদি ৷
• চবি/তেল, চেি/গুড যি খাদ্য সুস্বাদু কৰে আৰু লগতে ইয়াৰ পৰা ঘনীভূত শক্তি যোগান ধৰে ৷
• পর্যাপ্ত তৰল আৰু আঁহসমৃদ্ধ খাদ্য ৷

স্তনপান কৰোৱাৰ সময়ত মহিলাগৰাকীয়ে অধিক খাদ্য খোৱাৰ প্রয়োজন নহয় যদিও তৰল দ্রব্য  গ্রহণ বৃদ্ধি কৰিব লাগে ৷ বর্ধিত তৰল গ্রহণে মাতৃদুগ্ধৰ পর্যাপ্ত যোগান বজাই ৰখাত সহায় কৰে ৷ ফলৰ ৰস, চাহ, গাখীৰ, মাখন–গাখীৰ, গাখীৰ আধাৰিত পানীয়, নাৰিকলৰ পানী, পানীয়ৰ ৰূপত তৰল ইত্যাদি আহাৰৰ মাজত বা যেতিয়াই বিচাৰে গ্রহণ কৰিব পাৰি ৷ ইয়াৰ উপৰি প্রচুৰ পৰিমাণে পানী সেৱন কৰা উচিত দৈনিক ৪-৬ গিলাচ বা অধিক ৷ মাতৃয়ে কোনো নির্দিষ্ট খাদ্য পৰিহাৰ বা বাদ দিয়াৰ বিশেষ প্রয়োজন নাই ৷ স্তনপান কৰাই থকা মহিলাগৰাকীয়ে তেওঁ বিচৰা যিকোনো বস্তু খাব পাৰে৷ অৱশ্যে অতি মচলাযুক্ত খাদ্য আৰু উচ্চ সংসাধিত খাদ্যই মাতৃ আৰু কেঁচুৱা দুয়োৰে বাবে অসুবিধাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে ৷

খাদ্য আৰু পুষ্টিৰ সন্দর্ভত মাতৃসকলে এক গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰে, কিয়নো বেছিভাগ পৰিয়ালত তেওঁলোকেই আহাৰ প্রস্তুত কৰে ৷ ইয়াৰ উপৰি প্রথম ৬ মাহত স্তনপানে শিশুসকলৰ বাবে এক স্বাস্থ্যকৰ আৰু সুলভ আহাৰ নিষ্চিত কৰে ৷ সেয়েহে বহনক্ষম বিকাশৰ লক্ষ্য ২০৩০ SDGs 2030 প্রাপ্ত কৰাৰ বাবে মাতৃসকলক একচেটিয়া স্তনপানৰ লাভালাভৰ বিষয়ে সজাগ আৰু অৱগত কৰাটো আমাৰ সকলোৰে বাঞ্ছনীয় ৷

ফোনঃ  ৯৪৩৫০-৬৪১৭৪