দ্যা স্ক্ৰিম

পুষ্পাঞ্জলি শিৱমশৰ্মা

১৮৯৩ চনত এডভাৰ্ড মাঞ্চ নামৰ এগৰাকী শিল্পীয়ে “দ্য স্ক্ৰিম”নামৰ এখন কালজয়ী চিত্ৰ অঙ্কন কৰিছিল আৰু সেই সম্পৰ্কত জিনেট উইণ্টাৰছনে কৈছিল”দ্যা স্ক্ৰিম” কোনো ধুনীয়া ছবি নহয়,যে ইয়াক চাই  প্ৰশংসা কৰিব পাৰি, ইয়াৰ অৰ্থ ইমানেই সাৰ্বজনীন যে ইয়াক বুজিবলৈ ইয়াক অধ্যয়ন কৰাৰ প্ৰয়োজন হ’ব। ই আমাৰ ভিতৰৰ “মই”ক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা এক কলা।’’

এই চিত্ৰ খনৰ সৃষ্টিৰ আঁৰৰ কাৰণসমূহ দৰ্শাৱলৈ গৈ মাঞ্চে তেওঁৰ নিজা  এটি অনুভৱ বোধক ব্যাখ্যা কৰিছিল,  “মই দুজন বন্ধুৰ সৈতে ৰাস্তাৰে খোজ কাঢ়ি গৈ আছিলো – সূৰ্য্য অস্ত গৈছিল – দুখৰ ঢৌ এটি অনুভৱ কৰিলোঁ – আকাশখন হঠাতে তেজ ৰঙা হৈ পৰিল আৰু মই ৰৈ দিলোঁ। ক্লান্ত হৈ পৰিলোঁ, আৰু বেৰৰ ওপৰত আউজি দিলোঁ… মোৰ বন্ধুসকলে আগবাঢ়ি গুচি গ’ল, মই অকলে তাত থিয় হৈ উদ্বিগ্নতাত কঁপি আছিলোঁ – আৰু মই অনুভৱ কৰিলোঁ যেন প্ৰকৃতিৰ মাজেৰে এটা বিশাল, অন্তহীন চিঞৰ এটা পাৰ হৈ গৈছে।”

এই চিত্ৰখনে জীৱনৰ ধামখুমীয়াৰ বিভিন্ন জটিল আৰু বহুমুখী দিশবোৰক প্ৰতিফলিত কৰিছিল।  মাঞ্চে নিজেই ছবিখনৰ উৎপত্তিৰ বিষয়ে ব্যাখ্যা আগবঢ়াই উল্লেখ কৰিছিল যে, “দ্যা স্ক্ৰিম” হৈছে এক শক্তিশালী আৰু উত্তেজক চিত্ৰ যিয়ে তীব্ৰ আৱেগিক দুখৰ এটা মুহূৰ্তক ধৰি ৰাখিব যত্ন কৰিছে। চিত্ৰত থকা আকৃতিটোৰ চিঞৰটো মানুহৰ উদ্বেগ আৰু হতাশাৰ এক সাৰ্বজনীন  ৰূপে অঙ্কিত কৰা হৈছে৷’’

এই চিত্ৰত মাঞ্চে ভিন্ন আৱেগে আগুৰি ধৰা এক মূৰ্তি অঙ্কন কৰিছিল যি এখন দলঙৰ  ওপৰত এক বিশেষ ভঙ্গীমাত থিয় হৈ আছিল। চিত্ৰখনৰ মূল উপাদানসমূহৰ ভিতৰৰ কেন্দ্ৰীয় আকৃতিটো প্ৰকৃততে মাঞ্চৰে আত্মচিত্ৰ, যাৰ মুখখন সাংঘাতিক ক্ষীণ আৰু চকু দুটা কোটোৰাত পৰি যোৱাৰ দৰে অঙ্কিত হৈছে। মুখখনতো এক মিশ্ৰিত ভাৱৰ ভঙ্গীমা ফুটি উঠিছে। বাহু দুটা ওপৰলৈ আৰু হাত দুখনৰে হতাশাৰ ইংগিতক সামৰি একেলগে মিহলি কৰি দি অঙ্কিত কৰা যেন বোধ হৈছে৷ যেন এক চিঞৰ নিৰ্গত হৈছে। মূৰ্তিটোৰ মুখখন নীৰৱ চিঞৰত বিবৰ্ণ হৈছে, যিয়ে তীব্ৰ উদ্বেগ, ভয় বা হতাশাৰ অনুভূতিক প্ৰকাশ কৰিছে।

চিঞৰটো কিন্তু শ্ৰৱণযোগ্য নহয় আৰু আচৰিত ভাৱে ই কিন্তু স্পৰ্শযোগ্যহে। শিল্পীৰ মনৰ কেঁচা আৱেগৰ ভাৱ এটা ইয়াত পৰিস্ফূৰ্ত হৈছে। চিত্ৰত থকা দলঙখন যিয়ে দুটা বিন্দুৰ মাজৰ এটা পৰিৱৰ্তনশীল স্থানক প্ৰতিনিধিত্ব কৰি আছে। ই সংকটৰ মুহূৰ্ত বা মানৱ জীৱনৰ টাৰ্নিং পইণ্টৰ প্ৰতীক হ’ব পাৰে বুলি কব পাৰি। চিত্ৰৰ পটভূমিত নীলা, হালধীয়া, আৰু কমলা ৰঙৰ এটা ঘূৰ্ণীবতাহৰ মিশ্ৰণ দেখা গৈছে, যিয়ে জীৱন পথৰ অস্থিৰতাবোৰ আৰু বিশৃংখলতাৰ অনুভূতিবোৰক বহন কৰা যেন ভাব হয়।

অৱশ্যে ৰংবোৰ সাহসী আৰু স্পন্দনশীল, যিয়ে ছবিখনৰ সামগ্ৰিক আৱেগিক তীব্ৰতা বৃদ্ধি কৰাত সফল হৈছে। তাত দেখা ৰেখা আৰু আকৃতিবোৰৰ জৰিয়তে মাঞ্চে জীৱনৰ গতিশীল গতিৰ অনুভূতি সৃষ্টি কৰিবলৈ সাহসী, প্ৰকাশভংগীমূলক ভাৱে উপস্থাপন কৰিছে। এডভাৰ্ড মাঞ্চৰ “দ্য স্ক্ৰিমে’’উনুকিয়াই যে জীৱনত আৱেগবোৰৰ সৰ্বজনীনতা আৰু প্ৰভাৱৰ সম্পৰ্কে৷
যি কৰবাত নহয় কৰবাত সকলোৰে বাবে কেতিয়াবা  একে উদ্বেগ আৰু ভয় ভাবকো কঢ়িয়াই আনে।

আধুনিক জীৱন যাপনৰ পদ্ধতিত প্ৰাপ্ত মানসিক চাপৰ বাবে সকলোৱে কৰবাত নহয় কৰবাত এনেকুৱা কিছুমান “চিঞৰ’’ৰ সন্মুখীন হয়। কেতিয়াবা কেতিয়াবা অস্তিত্ব সংকটতো ভুগিব লগা হয় কিন্তু ই জীৱনৰ এক স্বাভাৱিক অংগ বুলি মানি লব পাৰিব লাগিব।  এগৰাকী ব্যক্তিৰ আৱেগে আমাক ইজনে সিজনৰ লগত সংযোগ কৰে। আবেগবোৰৰ আতিশৰ্যতো “চিঞৰ’’মাৰিব লগীয়া অৱস্থা হয়।

এই চিত্ৰখনে মানৱ অভিজ্ঞতাক এক শক্তিশালী ৰূপত প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছে, ইয়াৰ মুখামুখি হ’বলৈ আৰু নিজৰ আৱেগ প্ৰকাশ কৰিবলৈ যেন উৎসাহিত কৰাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে। একাংশ শিল্প ইতিহাসবিদৰ মতে “দ্যা স্ক্ৰিম’’ চিত্ৰখন আচলতে মাঞ্চৰ মাতৃ আৰু ভগ্নীৰ যক্ষ্মা ৰোগত মৃত্যুৰ প্ৰতিক্ৰিয়াৰ প্ৰতিফলন আছিল, যিয়ে তেওঁৰ জীৱন আৰু শিল্পত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাইছিল।

 “চিঞৰ”খন একাংশ সমালোচকৰ মতে এক অভিব্যক্তিবাদী আন্দোলনৰো প্ৰকাশ আছিল, যিয়ে বিষয়ভিত্তিক আৱেগিক অভিজ্ঞতা আৰু অভ্যন্তৰীণ অনুভূতি প্ৰকাশ কৰিবলৈ বাস্তৱৰ বিকৃতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। উল্লেখনীয় যে শিল্পী এডভাৰ্ড মাঞ্চ (১৮৬৩-১৯৪৪) আছিল এগৰাকী নৰৱেৰ চিত্ৰশিল্পী আৰু ছপা নিৰ্মাতা।  যাক আধুনিক যুগৰ অন্যতম জনপ্ৰিয় আৰু বিখ্যাত শিল্পী হিচাপে গণ্য কৰা হয়। উল্লেখ কৰিব পাৰি যে মাঞ্চৰ জীৱন আৰু কৰ্মৰ মাজত এটা সময়ত তীব্ৰ আৱেগ, উদ্বেগ আৰু ট্ৰেজেডীৰ সৃষ্টি হৈছিল, যেতিয়া যক্ষ্মা ৰোগত আক্ৰান্ত হৈ মাক আৰু ভনীয়েকৰ মৃত্যু হৈছিল।

নিজৰ মানসিক স্বাস্থ্যৰ সৈতে তেওঁৰ নিজা সংগ্ৰাম আদিৰ অভিজ্ঞতাবোৰে তেওঁৰ শিল্পক গভীৰভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিছিল। সেইবাবে তেওঁ প্ৰায়ে প্ৰেম, মৃত্যু, বিষাদ আৰু মানৱ অৱস্থাৰ বিষয়বস্তু অন্বেষণ কৰিছিল। তীব্ৰ সংগ্ৰাম আৰু জীৱনৰ তুমুল প্ৰত্যাহ্বানৰ মাজতো মৃত্যুৰ আগলৈকে মাঞ্চে আধুনিক যুগৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু প্ৰভাৱশালী শিল্পী হিচাপে নিজৰ নাম সোণোৱালী আখৰৰে লিখি থৈ যায়।

এডভাৰ্ড মাঞ্চৰ “দ্য স্ক্ৰিম” কেইবাটাও কাৰণত বিশ্বৰ অন্যতম বিখ্যাত চিত্ৰ বুলি বিবেচিত হোৱাৰ কাৰণৰ ভিতৰত চিত্ৰখনে তীব্ৰ আৱেগ আৰু অস্তিত্বৰ ক্ষোভক প্ৰাঞ্জলভাৱে ধৰি ৰখাত সফল হৈছে বুলি কব লাগিব। লগতে গভীৰ মানসিক স্তৰত দৰ্শকৰ মাজত অনুৰণন ঘটাব পাৰিছে।  “দ্য স্ক্ৰিম”ত চিত্ৰিত উদ্বেগ আৰু ভয়ৰ অনুভূতি হৈছে এক সৰ্বজনীন মানৱ অভিজ্ঞতা, যাৰ ফলত চিত্ৰখনক বিভিন্ন সংস্কৃতি আৰু সময়ৰ বহু লোকে সামঞ্জস্যতা বিচাৰি পাইছে।

 “দ্য স্ক্ৰিম”ৰ আকৃতিটো, মুখত হাত দুখন মিলাই আৰু মুখখন নীৰৱ চিঞৰত মেলি দিয়াৰ ভঙ্গীমাটো, এক সাৰ্বজনীন চিত্ৰত পৰিণত হৈছে যাৰ বাবে সময়ে সময়ে ই জনপ্ৰিয় সংস্কৃতিত প্ৰায়ে প্ৰতিলিপি হিচাপে চিহ্নিত হৈছে৷

 মাঞ্চৰ কাঢ়া ঘন ৰং, ঘূৰ্ণীবতাহৰ আৰ্হি আৰু প্ৰকাশভংগী শৈলীৰ ব্যৱহাৰ নিজৰ সময়ৰ বাবে উদ্ভাৱনীমূলক আছিল যিয়ে আধুনিক শিল্পৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলাইছিল।

১৮৯৩ চনত সৃষ্টি হোৱা “দ্য স্ক্ৰিম”-এ ১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালে আৰু ২০ শতিকাৰ আৰম্ভণিৰ উদ্বেগকো প্ৰতিফলিত কৰিছিল, যিটো সময় দ্ৰুত ঔদ্যোগীকৰণ, নগৰায়ন আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ দ্বাৰা চিহ্নিত হৈছিল।

চিত্ৰখনৰ অস্পষ্ট প্ৰকৃতিয়ে বিভিন্ন দৃষ্টিভঙ্গীক ব্যাখ্যা কৰিছে যাৰ ফলত দৰ্শকে নিজৰ ভয় আৰু উদ্বেগকো তাত যেন বিচাৰি পাব সক্ষম হৈছে।

 “দ্য স্ক্ৰিম”খন অগণন ছবি, বিজ্ঞাপন, আৰু পেৰ’ডিত প্ৰদৰ্শিত হৈছে, আৰু ইয়াৰ দৃশ্যমানতা বৃদ্ধি কৰিছে। মাঞ্চে নিজৰ “প্ৰকৃতিৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা চিঞৰ”ৰ ব্যক্তিগত অভিজ্ঞতাৰ প্ৰতিফলন হিচাপে ছবিখনৰ বৰ্ণনাই কামটোৰ সৈতে প্ৰামাণ্যতা আৰু ব্যক্তিগত সংযোগৰ এক স্তৰক যোগ কৰে।

বছৰ বছৰ ধৰি “দ্য স্ক্ৰিম”-এ যি উচ্চ নিলামৰ মূল্য কঢ়িয়াই আনিব সক্ষম হৈছে সেইটোৱেও ইয়াৰ খ্যাতিৰ ক্ষেত্ৰত অৰিহণা যোগাইছে।

 “দ্য স্ক্ৰিম”ক বহুলভাৱে অস্তিত্ববাদী ক্ষোভ আৰু আধুনিকতাৰ প্ৰতিনিধিত্বকাৰী হিচাপে গণ্য কৰা হৈছে, যিয়ে মানৱ অভিজ্ঞতাৰ তীব্ৰ আৱেগ আৰু উদ্বেগক ধৰি ৰখাৰ কথা প্ৰকাশ কৰিছে।

 ইয়াৰ মূল তাৎপৰ্য্য নিহিত হৈ আছে মানৱ জীৱনৰ শক্তিশালী আৱেগক উত্তেজিত কৰাৰ ক্ষমতাৰ প্ৰকাশত আৰু সংস্কৃতি তথা সময়ৰ মানুহৰ মাজত অনুৰণন ঘটাব পৰা দিশটোত৷

মাঞ্চৰ এই চিত্ৰখনে এক্সপ্ৰেচনবাদৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কৰ্ম হিচাপে এক নতুন শিল্প আন্দোলনৰো পথ প্ৰদৰ্শক আছিল বুলি একাংশই মত প্ৰকাশ কৰে৷ যি বাস্তৱিক প্ৰতিনিধিত্বতকৈ বিষয়ভিত্তিক আৱেগিক অভিজ্ঞতাক অগ্ৰাধিকাৰ দিছিল। ইয়াৰ উপৰিও আধুনিক শিল্প, জনপ্ৰিয় সংস্কৃতিৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱ আৰু সমসাময়িক সমাজত ইয়াৰ চিৰস্থায়ী প্ৰাসংগিকতাই শিল্প ইতিহাসৰ এক আদৰ্শপ্ৰস্তুতকাৰী নিদৰ্শন হিচাপে ইয়াৰ মৰ্যাদাক উন্নীত কৰিছে।

ইয়াৰ খ্যাতিয়েই ইয়াৰ বিষয়বস্তুৰ সৰ্বজনীনতা আৰু ইয়াক সৃষ্টি কৰা উদ্ভাৱনী শৈলীৰ প্ৰমাণস্বৰূপ।

 আধুনিক উদ্বেগৰ প্ৰতিনিধিত্ব হিচাপেই হওক, অস্তিত্ব সংকটৰ প্ৰতীক হিচাপেই হওক বা কেৱল এক শক্তিশালী শিল্পকৰ্ম হিচাপেই হওক, “দ্য স্ক্ৰিম” বিশ্বৰ মানুহৰ মাজত অনুৰণিত হৈ থকা এক শক্তিশালী প্ৰতিচ্ছবি হৈয়েই থাকি যাব।

এডভাৰ্ড মাঞ্চৰ “দ্য স্ক্ৰীম” হৈছে এক্সপ্ৰেছনিষ্ট শিল্পৰ এক উৎকৃষ্ট নিদৰ্শন যিয়ে মানৱ আৱেগৰ শক্তিশালী চিত্ৰণেৰে দৰ্শকক মোহিত কৰি ৰাখিছে৷ই

সংকট আৰু মানসিক চাপৰ সময়ত নিজকে শান্ত কৰিবলৈ আমি শিল্পৰ ফালে মুখ কৰিব লাগে বুলি এক প্ৰতীকাত্মক বাৰ্তা প্ৰদান কৰে।

 ইতিহাস প্ৰমাণ আছে যে শিল্পই আমাক অসুস্থতাৰ অভিজ্ঞতাৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা কঠিন আৱেগকে ধৰি কঠিন আৱেগ প্ৰকাশ বা মোকাবিলা কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।

এই শিল্পবোৰে তাৰেই নিদৰ্শন দাঙি ধৰি মানৱ সমাজত আলোড়নৰ সৃষ্টি কৰি আহিছে।

মুঠতে “দ্যা স্ক্ৰীম” মানৱ আৱেগক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা এক শক্তিশালী প্ৰতীকাত্মক কলাত্মক উদ্ভাৱন বুলি একেষাৰে কব পাৰি।

সেইবাবে আজিও ই অগণন দৰ্শকক অনুপ্ৰাণিত আৰু আশ্চৰ্যচকিত কৰি ৰাখিব পৰা এক সাংস্কৃতিক স্পৰ্শশিলা বিধৰ শিল্প বুলি বিবেচিত হৈ আছে আৰু থাকিব বুলি আশা কৰিব পাৰি৷।